Debat: De kinderbescherming aangeklaagd

[Debat 1: De kinderbescherming aangeklaagd]

Eerste aanklacht: De financiële en rechtspositie van minderjarigen

[Andrée van Es:] Ik denk dat je twee dingen goed in de gaten moet houden. Ten eerste hebben minderjarigen tot hun 21e helemaal niets te vertellen. Ze hebben geen enkel recht. Dat betekent dat ze afhankelijk zijn van de gunsten van meerderjarigen, die over hen beslissen. Ten tweede is lang niet altijd duidelijk op grond waarvan besluiten worden genomen. Wat zijn eigenlijk de normen die in de samenleving bestaan over hoe kinderen zich behoren te gedragen en hoe ouders zich ten opzichte van hun kinderen moeten gedragen? Als een aantal mensen bij de Raad van de Kinderbescherming of de kinderrechter vinden dat iemand afwijkend gedrag vertoont, kunnen ze ingrijpen. Een goede rechtspositie van de minderjarige ontbreekt, en ook de financiële positie is slecht. Als jongeren een uitkering krijgen is dat nog steeds een gunst. Er zijn best konkrete punten aan te geven, waar je wat aan zou kunnen doen. Zestienjarigen bijvoorbeeld, kunnen heel goed zelf aangeven waar ze willen wonen, netzogoed als 12-jarigen daar al een mening over kunnen hebben. Dit zou zo spoedig mogelijk via de wetgeving veranderd moeten worden.

Een jongen uit de zaal: Van de Goes zegt dat hij wil weten waarom iemand wegloopt. Mijn ervaring is dat de kinderrechter daar niet naar luistert. Je wordt geleefd door de kinderbescherming. Als je zelf met een plan komt, dan moet dat eerst door allerlei kommissies heen. Vervolgens wordt je verteld dat het toch niet kan, want ze hebben andere plannen met je; en als je daar niet aan meewerkt, kom je uiteindelijk in Rekken of Zetten terecht. Pas als dat verandert gaat de kinderbescherming vooruit.

Een meisje: Als je uit een tehuis wegloopt word je niet serieus genomen. Je loopt weg voor de macht die ze over je hebben. Ze kunnen je laten bukken, maar ze kunnen je niet breken.

Een man: Ik ben 29 jaar en heb een groot deel van mijn jeugd in tehuizen doorgebracht. Voor mij is het een politieke zaak. Het is duidelijk waarom de verantwoordelijken hier niet zijn. De grote afwezigen zijn de VVD, de PvdA en het CDA. Deze partijen houden blijkbaar liever hun bek. Ik heb nog wat opmerkingen. Ten eerste worden in een aantal tehuizen bewoners geïsoleerd als ze een te grote mond hebben. Het in aanbouw zijnde JOC bijvoorbeeld gaat twee isoleercellen bevatten. Ten tweede kunnen we vaststellen dat jongeren mede door hun zwakke rechts[positie in tehuizen belanden. In Nederland streven we met de kindertehuizen naar grootschaligheid.

Tineke [16 jaar en van huis weggelopen]: Jullie praten allemaal eenzijdig. Ik heb toch zelf mogen kiezen! Als het me niet beviel kon ik iets anders doen. [...]

Tweede aanklacht: De rapportage in de kinderbescherming

Een jongen: Het klopt niet wat je [Piet van Steenoven] daarover zegt. Je bent er alleen bij betrokken omdat je naam erin voorkomt. Je krijgt geen inzage en je mag er geen kritiek op leveren. De rechter beslist op basis van rapportage over jou. Je wordt door zo'n rechter gehoord. Maar daar sta je dan als jochie van 14 en met een voogd die je eens in het half jaar ziet. Natuurlijk voel je je niet op je gemak. En dan kan je als rechter natuurlijk heel veel inzicht krijgen in het kind als je zo even voor de rechtszitting met hem praat.

Een vrouw: Ik ben pissig op die meneer van Steenoven. Als kliënt van Pro Juvente heb ik het etiket van 'zwak begaafd' opgeplakt gekregen, toen ik zo'n 6 à 7 jaar was. Toen ik niet meer onder het gezag van de kinderbescherming stond, kwam ik erachter dat papieren van mij waren doorgespeeld naar het Arbeidsburo. Er werd tegen mij gezegd: u bent zwakbegaafd, u krijgt geen omscholing. Ik wilde de mavo doen. Toen ben ik in beroep gegaan en de rechter zei: "Het staat op papier. We kunnen er niets aan doen". Zo werd ik arbeidsongeschikt verklaard. Ik weet, dat er bij de R.v.d.K. te Amsterdam en bij de Voogdijinstelling nog steeds rapporten over mij liggen. In die rapporten staat de idiootste kolder. In het tehuis Angela, waar ik 4½ jaar heb gezeten, worden rapporten 30 jaar bewaard. Mijn rapporten heb ik nooit gezien. Maar de richtlijnen ervoor heb ik wel in handen gekregen. Hoe zij denken over rapportage is heel schofterig. Dat heeft niets meer met kinderbescherming te maken. [...]

Anne-Marie Grewel: Andrée van Es, vind je dat mensen hun volledige dossier moeten kunnen inzien en vind je dat er een vernietigingstermijn moet zijn?

Andrée van Es: Ja, dat is wel het minste. Als je uitgaat van de gedachte die ik hier achter de tafel heb gehoord, dat het dossier in het belang is van de kliënt, dan betekent dit dat zo'n dossier niet kan bestaan zonder de toestemming van die kliënt. Dat ligt nu heel duidelijk niet zo. Mijn mening is dat een kliënt ten alle tijden recht moet hebben om in dat dossier te kijken, er dingen in te veranderen als ze niet kloppen. Het dossier moet eigendom zijn van de kliënt, zodat derden dat dossier niet in handen kunnen krijgen zonder toestemming van de kliënt. Ik denk dat er een vernietigingstermijn moet komen. Hierin zou ook de kliënt beslissingsrecht moeten hebben. Dat zijn dingen die wettelijk geregeld moeten worden. [...]

Derde aanklacht: Het gebruik van de isoleercel

Forumlid Andrée van Es: De heer v.d. Goes zegt dat isoleercellen moeten blijven zolang de kinderbescherming niet is veranderd. Ik ben ervan overtuigd dat de kinderbescherming niet zal veranderen, zolang er isoleercellen bestaan. Zolang die er nog zijn kunnen ze gebruikt worden als de nood aan de man komt. Zolang ze er zijn zijn de groepsleiders niet gedwongen hun werk aan te passen. De isoleercellen worden gebruikt om de orde in de inrichting te bewaren.

Anne-Marie Grewel: Als het gaat om isolatie-foltering in andere landen met diktatoriale regiems, vinden we dat verwerpelijk. Tegelijkertijd hebben we hier in Nederland een wetgeving die toestaat dat er in tehuizen, bedoeld om jongeren te beschermen, isoleercellen zijn die gebruikt mogen worden in geval van onmacht van de hulpverlener. Dat is natuurlijk helemaal niet met elkaar te rijmen. Onmiddellijk afschaffen van elke vorm van isolatie is geboden.

Forumlid Derrix: Ik denk dat de mensen die aan het woord zijn geweest over isolatie, die dat zelf hebben ondergaan, dat die daarmee een rotervaring hebben opgedaan. In de hulpverlening is heel vaak gegrepen naar isolatie. Ik vind om te beginnen dat de Tweede Kamer het gewoon zou moeten verbieden. In De Marke hebben we zo'n drie jaar geleden, onder druk van de BM-Twente, de isoleercellen van de ene dag op de andere, afgeschaft. Het blijkt dat we ook zonder kunnen. We hebben nog steeds kinderen met dezelfde problemen als vroeger. En onmachtsituaties komen nog even vaak voor. Ik denk dat het een heel goeie zaak zou zijn als ze zich in de politiek meer met de kinderbescherming gaan bemoeien. Die belangstelling staat nu op een laag pitje. Ook moet er uiteraard binnen de instelling een mentaliteitsverandering komen. dat is moeilijk. Er zijn nu weinig mogelijkheden om op andere manieren te werken. Er is te weinig personeel, onvoldoende geschoold en dat soort dingen. Ik denk dat het mogelijk moet zijn de isoleercellen af te schaffen. Alle kinderen die er in gezeten hebben, beleefden het als een straf, alle goede bedoelingen als hulpverleners ten spijt. Ons voorbeeld laat zien dat een tehuis ook uitstekend zonder isoleercellen kan funktioneren. [...]

Forumlid Andrée van Es: De wettelijke mogelijkheden die er nu zijn moeten worden geschrapt. Ik heb in de Kamer al een aantal jaren geleden aan de orde gesteld, dat de nieuwbouw van isoleercellen moet worden gestopt. Bovendien heb ik vragen gesteld over de relatie tussen het tekort aan personeel en het gebruik van dwangmiddelen. De motie waarin gevraagd werd om dit verband te onderzoeken is toen door de Kamer overgenomen. We hebben nu net een paar maanden geleden van de Staatssekretaris [Virginie Korte-van Hemel, CDA] hierover een brief ontvangen. Daarin stelt zij, dat het nu eigenlijk niet aan de orde is omdat er nog maar weinig geïsoleerd wordt. Met andere woorden: er wordt geen onderzoek ingesteld. Volgens mij zijn ze bij het Ministerie van Justitie heel bang dat zo'n onderzoek zou aantonen dat er inderdaad een samenhang bestaat tussen een personeelstekort en gebruik van dwangmiddelen. Ik laat het hierbij niet zitten. Als het niet anders kan dan zal ik het initiatief nemen om een wetsontwerp in te dienen. [...]

Vierde aanklacht: De positie van buitenlandse jongeren

Forumlid Hannes Dragtsma: Veertig procent van de populatie op ons krisiscentrum bestaat uit Turken en Marokkanen. De gevolgen laten zich merken op het moment dat je op zoek gaat naar een vervolgplek. We zoeken dan niet meteen naar een plaats on het justitiële apparaat, maar naar bijvoorbeeld een plaats in een begeleid-wonen-projekt. Het is behoorlijk moeilijk om dat voor elkaar te krijgen. Bij de Sociale Dienst zijn ze heel lastig als het om een verblijfsvergunning gaat. Je bent weken bezig met het oplossen van kleinigheden vóór zo'n jongen eindelijk goed terechtkomt. Wij maken dat vaak mee en dat houdt de boel erg op. De jongens en meisjes zelf begrijpen er meestal niets van. [...]

Een vrouw: Ik werk in een meidenwegloophuis. Daar heb ik meegemaakt, dat een Marokkaans meisje ontvoerd werd. We hebben toen via Andrée van Es kamervragen laten stellen. En hoe reageerde de minister van justitie? Hij zei, dat hij geen gevallen van ontvoeringen kende. We kregen gewoon nul op het rekest.

Forumlid Andrée van Es: Ik zal het nog sterker vertellen. Tot mijn grote schrik heeft de staatssekretaris later, toen het ging over de verblijfsrechterlijke positie van buitenlandse jongeren, hen nog een beperking opgelegd wat betreft het trouwen met iemand uit eigen land. Ze verdedigde dat door te stellen dat daarmee het uithuwelijken van meisjes aan iemand uit hun eigen land bemoeilijkt wordt. Ik werd daar ontzettend kwaad over. In plaats van te zorgen dat buitenlandse jongeren een steviger rechtspositie krijgen, zodanig dat ze zelf kunnen kiezen wat ze willen, of ze wel of niet willen trouwen, zelfstandig willen wonen etc., worden hun nog eens ekstra beperkingen opgelegd. [...]

[Forumleden debat 1, De kinderbescherming aangeklaagd:]

• de heer v.d. Goes (Kinderrechter te Breda en tevens voorzitter van de Nederlandse Vereniging van Kinderrechters;
• de heer [Piet van] Steenoven, direkteur van Pro Juventute te Amsterdam;
• de heer Derrix, direktielid van de Rekkense Inrichting "De Marke";
• de heer [Hannes] Dragtsma, medewerker van het Opvangcentrum Singel te Amsterdam;
• mevrouw [Anne-Marie] Grewel, voorzitster van het forum;
• mevrouw [Andrée] van Es, Tweede Kamer-lid voor de PSP;
• de heer [Joop] de Smet, koördinator Landelijk Overleg Alternatieve Hulpverlening;
• de heer van Susteren, Belangenvereniging Minderjarigen te Eindhoven;
• de heer [Jan] Faasse, Belangenvereniging Minderjarigen, Groningen.

[Debat 2: Oplossingen en alternatieven]

Forumlid Andrée van Es: Een deel van de problemen zal nooit opgelost worden, noch met PAC's, noch met welke andere nieuwe organisatievorm dan ook, als je de jongeren niet de beschikking laat krijgen over eigen geld en een goede rechtspositie. Zoals het nu is, zijn jongeren afhankelijk van hun hulpverlener, alleen al om aan eten en geld te komen. Dat vind ik een heel slechte situatie. Je kunt jongeren gewoon zelf het recht geven om te beslissen. Dan kunnen ze zelf een hulpverlener kiezen en heb je die burikratiese toestanden van de PAC's en dergelijke niet nodig. [...]

Forumlid Peter Boonen: Omdat wij hebben moeten konstateren dat de uithuisplaatsingen op basis van willekeurigheid plaatsvinden. Een hulpverlener bepaalt waar een jongeren wordt geplaatst. Uit de resultaten blijkt echter dat het vaak niet de juiste keuzes zijn geweest. Vandaar dat de instellingen gezegd hebben, we zijn bereid ons te verantwoorden ten opzichte van de jongere. Die verantwoording geven wij in een teamgesprek waar de jongere bij zit. [...]

Anne-Marie Grewel: Als je zegt dat je graag van alles veranderd zou willen zien dan kan ik dat onderschrijven als een nobel doel, maar dan is er ondertussen nog niets gebeurd. Ik denk toch dat je het moet hebben van aktievoeren en nog een aktievoeren, door de jongeren zelf, wil je voor elkaar krijgen dat de huidige praktijken van de kinderbescherming veranderen. Die aktie moet je georganiseerd voeren, al dan niet in BM-verband, of zelfstandig. Gericht op de regering, de overheid, de Kinderbescherming. Dat is de enige manier om een ander jeugdwelzijnsbeleid te bewerkstelligen. Met deze konstatering wil ik deze bijeenkomst afsluiten. Ik hoop, dat met deze dag een stapje in de goede richting is gezet, want er moet nog waanzinnig veel gebeuren.

[Forumleden debat 2, Oplossingen en alternatieven:]

• de heer [Joop] de Smet, koördinator van het Landelijk Overleg Alternatieve Hulpverlening;
• de heer [Peter] Boonen, koördinator Stichting Jeugdwelzijnszorg Limburg (P.A.C.) te Roermond;
• de heer [Arnold] de Laat, direkteur van het Centrum voor Hulpverlening aan Jongeren te Alkmaar;
• de heer [Rob] Poldner, koördinator afdeling Jeugdbeschermingsburo van de Stichting Opperdan te Zaandam;
• mevrouw [Andrée] van Es, Tweede Kamerlid van de PSP;
• de heer [Nico] Oudendijk, direkteur van de Triangel, gezinstherapeutisch behandelingsinstituut te Amsterdam;
• de heer [Hans] Janssen, onderwijzer van de Snelliusschool, onderdeel van Vereniging Leefkring te Amsterdam;
• de heer [Jan] Faasse, van de Belangenvereniging Minderjarigen te Groningen.

bron: Uit het rapport 'Wij klaagden aan... - Verslag van het tribunaal tégen de kinderbescherming - 15-1-84'; Een uitgave van Jongeren Advies Centrum (JAC), Amsterdam & Jongeren Vrijbrief, Amsterdam; Druk: K & L Grafische Producties, A'dam; 1984