Zomergasten - Inez Weski

[Interviewer:] Je kunt een samenleving beoordelen aan de manier waarop ze met hun gevangenen omgaan.

[Inez Weski, advocaat:] Ja, dat is inderdaad, zeker, mijn stelling.

[Interviewer:] Wat zegt dat op dit moment over Nederland?

[Weski:] Nou, Nederland had in '74 ooit een gedachte om de voorlopige hechtenis; dat daar een termijn aan moest worden verbonden, dat de rechten van verdachten moesten worden vastgelegd, dat dat ruimer moest zijn. Met andere woorden: de aandacht voor de onschuldpresumptie. Maar ook het gevangeniswezen. Dat moest meer gericht op resocialisatie, rehabilitatie; het moest uitzicht; het moest niet uitzichtloos lijden zijn. Zoals levenslang ook was.

[Interviewer:] Deurtje open, boef er in, deurtje dicht. En laat het daarbij.

[Weski:] Precies. En het liefst iemand in het cement gieten. Dat is eigenlijk langzamerhand nu het geval. De laatste jaren zijn al die rechten afgekalfd, beperkt, verdwenen. Niet alleen in het strafproces, dus: mag ik het dossier; mag ik het bekijken; krijg ik daar de tijd toe; mag ik alstublieft getuigen horen; hoe komt u eigenlijk aan dit materiaal; heel basaal... Mezelf en al die anderen die in dit strafproces werkzaam zijn. En degenen die toekijken. En degenen die bij het Europese Hof zitten. Of degenen die bekijken: hoe functioneert Nederland eigenlijk. Nou dan weten we dat Nederland inmiddels toch wel een van de weinigen is die levenslang oplegt. Maar waarin de plannen van de laatste jaren het steeds verder beperken van wat de mogelijkheden zijn, ook binnen de gevangenis als we het daar alleen al over hebben. Het laatste plan is om niet meer een recht op een derde gegund worden, van de straf die er dan afgaat, dat is al ingeperkt; dat je ergens naartoe leeft. Maar dat is nu, wordt dat, dat je alleen de laatste twee jaar, van wat voor straf je ook hebt. Nou dat betekent, als iemand doordenkt, als iemand beseft wat dat betekent, dat betekent dat je dus desperado's krijgt in de gevangenis. Want je hebt geen uitzicht. Het maakt niet uit hoe je je gedraagt, of wat je doet. That's it. [...]

[Interviewer:] Zeg ik het goed als in de afgelopen decennia in Nederland de gevangenisstraffen verdubbeld zijn.

[Weski:] Ja. En ook dat je steeds makkelijker verdacht bent. [...] De reden is dat er steeds meer harder wordt opgetreden, bloedelozer, geen empathie, geen mededogen, wrekers. Dat is het geworden. [...]

[Interviewer:] Het feit dat gevangenisstraffen langer zijn geworden.

[Weski:] Dat heeft puur politieke, maatschappelijke, de roep om wraak. Een roep die gevoed wordt, door desinformatie bijvoorbeeld. [...]

[Interviewer:] Dat betekent dat er een sentiment leeft in de maatschappij maar daar moet je de strafmaat toch ook op baseren. Laat ik het zo zeggen.

[Weski:] Dan wordt het een lynchpartij.

[Interviewer:] Nee dat is de reden waarom we nu niet meer lynchen, of vierendelen.

[Weski:] Dan wordt er in feite gelyncht. Als je straffen gaat opleggen omdat de maatschappij daarom roept, terwijl die straffen geen specifiek doel of functie hebben, dan ben je dus juridisch aan het lynchen. En aks we kijken naar het strafproces, naar rechtvaardigheid, dan weten we in Europa dat er landen zijn waar rechters inmiddels kaltgestellt worden. We hebben landen als Polen of Hongarije, Bulgarije en noem het maar op. Dat rukt op. En hoe zijn we hier nu aangeland? [...]

[Weski:] De democratische rechtstaat, dat het het systeem waarbij juist wel oog is voor de zwakkere, voor de afhankelijke, voor degene die niet mee kan. Dat is bijvoorbeeld de gedetineerde, dat is bijvoorbeeld degene die beschuldigd wordt. De beschuldigde moet rechten hebben, en zodanige rechten dat ze ook tegen de staat kunnen gelden. De overheid die moet niet boven de wet staan. [...]

[Weski:] Zo word je in eigenlijk, je gedachten, wordt bijna meegelezen. Omdat er ook vaak wordt geregistreerd wat je bezoekt aan sites, of al die cookies die je overal moet accepteren, zelfs bij overheidsinstanties. Dus alles wat er aan uitingen bestaan, die worden ergens opgeslagen, en ergens verzameld. Dat is niet iets van the great conspiracy, maar zo is het. De track and trace van het functioneren van eenieder. [...]

[Weski:] Mensenrechten, grondrechten, dat is langzamerhand spielerei geworden. Dat is luxe. Er is net nog, in Polen geloof ik, een nieuwe wet die moet doorkomen, dat geweld tegen vrouwen, dat moet niet meer strafbaar zijn. Er is een volkomen terugtrekking van mensenrechten. Je zou terugkijkend kunnen denken, van straks is niet alleen de laatste ijsbeer dood, maar zijn de mensenrechten ook inmiddels ten grave gedragen. En dat klinkt allemaal heel negatief, maar ik denk dat het ook heel negatief is; als dit zo doorgaat, en het gaat zo door vooralsnog. [...]

[Weski:] Dat is nou net de rule of law. De prijs is dat een onschuldige als het goed is niet wordt veroordeeld, maar de prijs is dat een schuldige ook kan worden vrijgesproken. Dat is de prijs van de rule of law, van een eerlijk proces. Dat je niet iemand veroordeeld omdat we allemaal denken dat het zo zal zijn gegaan, en er is wel geen bewijs, geen hard bewijs, maar het zal wel zo zijn gegaan dus alstublieft. Dat is de schaal waar we nu zo langzaam aan de afgrond in raken. Nee, we moeten allemaal op dezelfde regels, kunnen een beroep doen. En dat moet ook het stramien zijn.

bron: Transcript tv-uitzending 'Zomergasten - Inez Weski'; Seizoen 2020, Afl. 2; Interviewer: Janine Abbring; VPRO; 26 juli 2020