De opbouw van een corporatieven staat - Het nieuwe Portugal
Naarmate dan echter de democratische denkbeelden steeds vollediger worden doorgevoerd, rijzen moeilijkheden van een geheel andere aard. Noodzakelijke maatregelen worden te langzaam of zelfs in het geheel niet genomen, de staat boet in aan kracht in binnen- en buitenland, en de reactie is een voortdurend luider klinkende roep om een sterk nationaal gezag. De democratische staatsinrichting biedt de mogelijkheid, ofschoon niet de zekerheid, dat de omvorming ditmaal op vredelievende wijze kan plaats vinden. Zoo is de cirkel voltooid, die voor de menschheid maar in al te veel opzichten vaak een vicieuze cirkel is. Heeft Miguel de Unamuno niet voor een goed deel gelijk, als hij zegt dat de menschen naar vrijheid snakken als zij onderdrukt worden, en naar onderdrukking als men hen vrij laat? De negentiende eeuw is een tijdvak geweest van democratiseering, waaraan geen der Westersche of door het Westen beïnvloede mogendheden is ontsnapt. Dat dit getij vroeg of laat zou keeren was onvermijdelijk. Wereldoorlog en economische crisis hebben dan ook dezen ommekeer niet veroorzaakt, doch zijn er slechts de aanleiding voor geweest. [...] Dat dus in de jaren na den Wereldoorlog een sterke anti-democratische strooming moest ontstaan, volgde uit de gegeven omstandigheden. Psychologisch is het merkwaardig, hoe snel een dergelijk streven zich uitbreidt, wanneer het eenmaal ergens een eclatant succes heeft behaald en hoe gemakkelijk het dan aanhangers wint, zelfs in landen waar de bezwaren van het aangevochten systeem zich volstrekt niet in overgroote mate hebben doen gevoelen.
De vrees voor impopulariteit is de keerzijde van de zucht naar populariteit. Deze laatste draagt het gevaar in zich, dat de belangen en gerechtvaardige eischen van kleine bevolkingsgroepen, die geen noemenswaardig aantal kiezers leveren, worden vergeten of zelfs achtergesteld bij de verlangens van hen, die numeriek sterker of beter georganiseerd zijn, en dat zaken, die niet zoo tot de groote massa spreken worden verwaarloosd. De politicus, die zich te veel in deze richting laat gaan, maakt zich echter wel degelijk schuldig aan een morele tekortkoming.
bron: Uit het boek 'De opbouw van een corporatieven staat - Het nieuwe Portugal' door Mr Dr E. Brongersma; Uitgeverij Het Spectrum, Utrecht; Tweede, vermeerderde druk, Voorwoord (door F. Dos Santos Tavares) van: mei 1940; Voorwoord door de schrijver bij den tweeden druk van: maart 1941