De psychiatrie als morele onderneming

Homoseksualiteit en pedofilie als psychiatrische categorie of diagnose - zoals lang het geval geweest is - zijn te zien als vermediseerde ethische en wel veroordelende termen. [...] De neiging om afkeurenswaardig gedrag niet langer met bruut geweld te onderdrukken maar liever te vermediseren en aan de psychiatrie toe te wijzen, gebeurde in de vorige eeuw door het steeds meer opnemen van mensen in inrichtingen. [...]

Als student leerde ik nog dat masturbatie bij mensen die in een huwelijksrelatie leefden, een ziekelijke seksuele stoornis was. Naarmate masturbatie echter moreel indifferent werd, taande ook de psychiatrische belangstelling ervoor. Van zonde via ziekte is het een onschuldige variant van seksuele bevrediging geworden, zelfs met een nuttige seksueel-hygiënische functie. Een zelfde afspraak en consensus onder psychiaters kan aangetroffen worden bij de homoseksualiteit. [...]

Er is vaak op gewezen dat het discriminerend optreden tegen bepaalde vormen van nonconformisme en deviantie een functie heeft voor het in stand houden en handhaven van de structuren en dominante normen en waarden die een gemeenschap reguleren en als zodanig mogelijk maken. Desintegrerende elementen dienen dan duidelijk als zodanig aan de kaak gesteld te worden. Er is zelfs gesteld dat gemeenschappen het niet zonder hun devianten, mensen die niet deugen, kunnen stellen. Zij bevestigen en beklemtonen het niet-deviant-zijn, het normaal zijn en het wel deugen van de goegemeente. [...]

De hulpverlening in de GGZ kan aldus gezien worden als de professionalisering en soms zelfs monopolisering van de sociale controle die een gemeenschap uitoefent op de groep die geïdentificeerd wordt als psychisch gestoorde, respectievelijk psychiatrische devianten. [...] Maar GGZ bevrijdt niet van een homoseksuele of pedofiele gerichtheid omdat mensen daarvan niet bevrijd hoeven of willen worden. Homoseksuelen, pedofielen en junks willen - denk ik - bevrijd worden van de hun toebedeelde maatschappelijke status positie en de vele ongemakken en ellende die het gevolg zijn van hun positie als devianten. En dat is - nogmaals gezegd - geen zaak voor de GGZ. Dat zou te veel eer zijn, want dit is veeleer een - uiterst moeilijke - taak voor een gedifferentieerde, pluriforme, tolerante en voor ieder leefbare inrichting van de samenleving.

bron: Artikel 'Psychopathologie, deviantie en variantie - De psychiatrie als morele onderneming' door Kees Trimbos; Verslag van het symposium gehouden op 31 oktober 1986 ter gelegenheid van het afscheid en 25-jarig jubileum van dr. Wijnand Sengers; Instituut voor Preventie en Sociale Psychiatrie, Erasmus Universiteit Rotterdam; Instituutspublicatie nr. 73; 31 oktober 1986