Het enge van kritiek op de eng-seksuele revolutie

Naar aanleiding van het overlijden van Jos van Ussel, op 6 juli 1976, geeft Van Loghum Slaterus maar liefst twee boekjes uit om diens ideeën met betrekking tot seksualiteit in kaart te brengen. Een door Kruithof en Geurts samengestelde reader, De seksualiteit herzien, waarin uiteenlopende visies op de befaamde Belgische seksuoloog met elkaar geconfronteerd worden, en een helaas vrij oppervlakkig werkje van Van Naerssen onder de op zichzelf aantrekkelijke titel "Zoeken naar warmte".

Van Ussel werd vooral bekend door zijn dissertatie over de geschiedenis van het seksuele probleem. Hij betoogde hierin dat omstreeks de zestiende eeuw een verhevigde repressie is ontstaan ten opzichte van verschillende vormen van seksueel gedrag: buitenechtelijke betrekkingen, homoseksualiteit en dergelijke. De seksualiteit werd geheel op de leest van het monogame, burgerlijke gezin geschoeid: alle onnutte, lustvolle franje werd verwijderd. Seks mocht alleen in funktie van de voortplanting binnen het huwelijk. Merkwaardig genoeg legt Van Ussel de schuld hiervoor niet in eerste instantie bij de katholieke kerk maar bij de burgerij. De reden van deze seksuele repressie ziet hij in de noodzaak om te produceren: alle energie die vroeger verspild werd door vrije seks, diende voortaan nuttig besteed te worden aan de produktie van allerhande goederen. Pas met de ekonomische opbloei in de late twintigste eeuw kwam er weer wat ruimte voor vrije seksualiteit. [...]

Ook had Van Ussel kritiek op het feit dat de maatschappelijke achtergronden door de eng-seksuele revolutie ongemoeid werden gelaten: de ekonomische en sociale situatie waarin de seksualiteit was ingebed bleef volstrekt onbesproken (de seksualiteit bleef funktioneren binnen een kommercieel cirkuit, waardoor haar bevrijding maar een halve bevrijding was, "repressieve ontsublimering", zou Marcuse zeggen). De eng-seksuele revolutie zag de seks alleen op zich zelf en dacht niet aan de totaalmenselijke emancipatie. [...] Seksualiteit moet onderdeel zijn van een bepaalde affektieve relatie waarin gelijkwaardigheid centraal staat. Zoiets kan volgens hem alleen in een socialistische maatschappij.

bron: Artikel 'Het enge van kritiek op de eng-seksuele revolutie'; De Groene; Stempel op kopie van: 22 augustus 1979