Seksuele leeftijdsgrens, voor of nadeel?
Door: Wouter Bruggeman
[Nieuwsbrief Vereniging Martijn:] Het stuk hieronder is geschreven door een student criminologie. Wij hebben van hem toestemming gekregen om het stuk te publiceren. Op het stuk rust Copyright (C) 2004 Wouter Bruggeman.
België stelt in de wetgeving geen enkele seksuele voorkeur strafbaar. Het uitvoeren van sommige seksuele handelingen is daarentegen wel strafbaar. Seks met minderjarigen behoort ook tot deze categorie. Voor de Belgische wetgeving maakt het niet uit of de minderjarige dit met instemming deed of niet, het moment dat er een pedofiele seksuele handeling gesteld wordt is de meerderjarige persoon in kwestie strafbaar. Het is als het ware niet strafbaar om pedofiel te zijn, want dit kan men toch niet controleren. Men mag het enkel niet in de praktijk omzetten.
Op het eerste zicht lijkt dit heel logisch. In België is de leeftijd van de seksuele volwassenheid 16 jaar, en men vindt dit goed zo. Deze wet is wel opgesteld voor en door volwassen, net zoals alle andere wetten omtrent kinderen. Uit onderzoeken en enquêtes blijkt echter dat zeven percent van de jongens al op elf jaar of jonger zijn eerste geslachtsgemeenschap heeft. De gemiddelde leeftijd in België voor de eerste geslachtsgemeenschap ligt op vijftien à zestien jaar [1]. Misschien moet men dan maar eens naar de kinderen luisteren.
Voor jongeren is het heel normaal om aan seks te denken en het ook te doen voor de wettelijke leeftijd van 16 jaar. Onze wetgeving stelt echter elke seksuele handeling voor 16 jaar strafbaar, zonder enige nuance. Seks met een jongere die geen 16 is, is strafbaar en wordt beschouwd als aanranding van de eerbaarheid. Het wordt verkrachting als de jongere nog geen 14 is. Er wordt geen rekening gehouden met de rechten van het kind, want alhoewel het een ontluikende seksualiteit heeft mag het ze niet toepassen voor 16 jaar, zelfs al zou ze dit willen [2].
Het is misschien beter om eerst enkele termen uit te leggen voordat er verder gegaan wordt. Veel mensen zien pedofilie als iets heel negatiefs. Vaak denkt men bij het woord pedofilie direct aan kidnapping, seksuele uitbuiting en verkrachting. Volgens verschillende bronnen en pedofielen zelf is er een groot verschil tussen pedofilie en verkrachting. Deze mensen zeggen dat een pedofiele relatie gebaseerd is op wederzijdse goedkeuring en dat er vaak positieve emoties mee gepaard gaan zoals zelfontdekking en liefde, zonder dat er steeds seks aan te pas moet komen. Verkrachting is dan weer een negatieve term, waarmee machtsmisbruik en onwil gepaard gaan. Als het over kinderen gaat heeft de maatschappij een nog grotere negatieve reactie, net door de hulpeloosheid en naïviteit van kinderen [3]. Door generaliseren en slechte formulering in de pers worden beide termen als synoniem gezien en krijgen ze beide een negatieve bijklank. Het is dus relevant om een onderscheid te maken, voor dit vak en ook voor maatschappelijke aanvaarding.
Deze beweging naar het afschermen van kinderen van alles wat met seks te maken heeft en van de vermeende kwade mannen komt overgewaaid uit de United States. B. R. [edit] & Jan Schuijer beschrijven in hun boek hoe er in de Amerikaanse geschiedenis verschillende golven waren in een accumulerende groei van afkeer tegen pedofilie, die hun oorsprong vonden ergens eind de jaren zeventig. Via vermeende internationale pedofiele netwerken werd de nieuwe volksduivel gecreëerd, namelijk de pedofiel. Het feit dat slechte en roekeloze autochauffeurs jaarlijks duizenden kinderen op straat doodden en zo een groter gevaar vormen, en dat al deze netwerken verzonnen waren door een CIA die niks anders te doen had deed er allemaal niet meer toe, op elke straathoek stond er volgens de regering een man verborgen die argeloze kinderen in zijn auto wou slepen en ontvoeren om er seksueel misbruik van de maken. Men had zijn zondebok gevonden, zonder dat daar eigenlijk bewijzen voor waren [4].
Recente ontwikkelingen zoals de zaak Dutroux hebben nog meer stof doen opwaaien, en hebben de maatschappij nog meer negatieve emoties gegeven ten opzichte van pedofilie, ook weer mede dankzij de pers die alles hetzelfde ging noemen.
Het is niet makkelijk om een taak uit te schrijven over een thema waar een heilige angst voor misbruik mee gepaard gaat, zeker niet omdat ik het vanuit kinderrechten probeer te bekijken. Veel kinderen bekijken dit probleem vanuit een ander licht.
De feiten die eerder in de taak beschreven staan tonen aan dat veel jongeren onder de 16 reeds een seksualiteitsbelevenis hebben en dat volwassenen die seksuele en emotionele bevrediging bij jongeren willen niet steeds uit zijn op misbruik en verkrachting. Deze jongeren ondervinden geen enkele psychische of fysieke schade van deze handelingen. In hoeverre is het dan mogelijk dat jongeren zelf over hun seksualiteit kunnen en mogen beslissen, zonder dat de wet hen of hun partner daarvoor straft? Veel van deze beschermingsangst gaat uit van wat wij niet willen voor het kind, alsof die jongeren het zelf niet weten. Veel jongeren willen zelf wel experimenteren met seksualiteit. Er moet natuurlijk een wettelijk kader zijn, om misbruik en exploitatie te voorkomen, maar hoe wordt dit het best ingevuld?
De beste manier zal zijn om eerst een concreet standpunt in te nemen. Men kan er verschillende kiezen, zelfs uit het kinderrechtenperspectief. Voor deze paper zal ik een positieve kant proberen belichten en de zaak bekijken vanuit de visie dat een kind het recht moet hebben om te beslissen over zijn of haar eigen seksualiteit en psycho- seksuele ontwikkeling. Dit gegeven staak haaks tegenover onze Belgische wetgeving en gangbare morele norm in onze samenleving. Bewust van dit feit ben ik er toch van overtuigd dat kinderen, zij het dan in beperkte mate, gebruik moeten kunnen maken van het zelfbeschikkingsrecht.
Uitgaande van dit standpunt zien we dat er enkele voor- en nadelen verbonden zijn aan het afschaffen van een seksuele meerderjarigheidsgrens.
Als eerste voordeel vanzelfsprekend is dat kinderen meer vrijheid krijgen. Vrijheid om te kunnen experimenteren met hun ontluikende seksualiteit wanneer en met wie ze willen.
Als tweede voordeel zien we dat de jongeren op deze manier kunnen ontdekken dat seksualiteitsbelevenis een heel normale zaak is en dat ze het recht hebben om zelf te beslissen wanneer ze eraan willen beginnen.
Doordat ze seksualiteit als normaal gaan aanzien, zal de taboesfeer en het geheimzinnige aan de hele zaak voor een deel doorbroken worden. Jongeren zullen hun seksualiteit hierdoor minder snel als iets ondeugends en slechts gaan aanzien, maar eerder als een natuurlijk gegeven, eigen aan hun psychologische ontwikkeling, en zullen ze ook een stuk vrijer kunnen ontwikkelen.
Kinderen over hun eigen seksualiteit laten beslissen wanneer ze er klaar voor zijn kan ook een positieve impact hebben op het verminderen van tienerzwangerschappen en het verspreiden van seksueel overdraagbare aandoeningen. Dit klinkt paradoxaal, want veel mensen zullen denken dat men dit net in de hand gaat werken door ze het toe te laten. Niets is minder waar. Zoals eerder in de tekst vermeld beginnen jongeren steeds vroeger met hun seksuele exploratie. De jeugd doet het dus toch. Als men deze jongeren het nu ook toelaat, hoeven ze het niet meer in het geniep te doen. Een van de gevaren van deze verborgen belevenis van seksualiteit is dat veilig vrijen en voorbehoedsmiddelen een stuk minder bespreekbaar worden [5]. Jongeren doen het dan sneller onveilig. Cruciaal is om deze verandering in het recht te combineren met vervroegde seksuele voorlichting, zodat de kinderen de gevaren en de plezieren ervan kennen. Als ze weten dat het ook mag, zal de drempel voor condoomgebruik en de pil een stuk lager liggen, want ze zullen er sneller om durven vragen.
Voor jongeren heeft deze vergroting van hun vrijheid nog een belangrijke impact. Indien zij volgens dit zelfbeschikkingsrecht een emotionele en al dan niet intieme relatie willen opbouwen met iemand anders, die veel ouder is of van ongeveer dezelfde leeftijd, zouden ze daar het volste recht toe hebben, zelfs al is die persoon meerderjarig. Bijv. als een meisje van 15 jaar verliefd wordt op een jongen van 25, en die liefde wordt beantwoord, dan is die relatie en dan vooral de jongen strafbaar. Het maakt voor ons huidig recht niks uit of dit meisje het uit vrije wil doet of niet, dit is niet toegelaten door de wet. Veel jongeren beschouwen dit als een onrecht, volgens mij is dit terecht. Als dit meisje, of gelijk welke andere jongere, zo een relatie wil opbouwen, dan zouden zij dit moeten kunnen, ongeacht wat hun omgeving denkt of wat hun leeftijd is. Men kan dit aanzien als een schending van de kinderrechten, in plaats van bescherming. Op het net vindt men enkele voorbeelden van websites waarin jongeren dit recht vragen. Zo is de site van David ook een pleidooi voor vrije liefde en emotie. Hierin vraagt de veertienjarige jongen om het recht te hebben de persoon die hij liefheeft ook lief te mogen hebben, zonder dat zijn katholieke school, ouders en omgeving het hem verbieden. Deze site is onlangs onder mysterieuze omstandigheden verdwenen maar de inhoud is gered door een organisatie die deze vorm van ouderen/jongeren relaties wetenschappelijk en neutraal probeert te bekijken [6].
Zoals bij elke optie zijn er ook nadelen verbonden aan een zelfbeschikkingsrecht. Een relevante presentatie van een bepaald thema moet ook de mogelijke nadelen bevatten, wil men de uiteenzetting neutraal en volledig houden.
Wat als nadeel kan aangehaald worden is dat men het makkelijker zou kunnen maken om misbruik te maken van de situatie, voor personen die dit zouden willen. Jongeren worden makkelijk om de tuin geleid en geëxploiteerd. Met onze huidige wetgeving, die gebaseerd is op bescherming in de vorm van extreem paternalisme, is die kans relatief klein. De jongere wordt namelijk van elke keus ontnomen. Mensen met negatieve bedoelingen zouden deze nieuwe wetgeving, die wel gebaseerd is op keuzes, kunnen gebruiken om de kinderen iets te laten doen wat ze eigenlijk niet wilden. Ze zouden gebruik kunnen maken van methodes van manipulatie om de jongere dingen te laten doen en hen te doen geloven dat ze die dingen ook wilden [7]. Dit zou natuurlijk een averechts effect hebben op hun ontwikkeling dan wat er beoogt wordt.
Er is nog een ander gevaar waar rekening mee moet gehouden worden. Het is praktisch bijna onmogelijk om objectief te meten in hoeverre kinderen klaar zijn voor seksualiteit. Zij kunnen dit zelf wel vinden maar dit is daarom niet altijd zo. De seksualiteitsontwikkeling is deel van een veel grotere psychologische ontwikkeling die morele, emotionele en seksuele componenten omvat. Over een minimumleeftijd bestaat weinig discussie. Misschien is het dan beter om te nuanceren en te stellen dat seksualiteit maar toegelaten is wanneer de puberteit ingetreden is, omdat men dan door de versnelde en veranderende hormonale ontwikkeling ook geslachtsrijp wordt. Hier stelt zich hetzelfde probleem, dit is niet voor elk individu hetzelfde. In de wetgeving zou men dan voor elke persoon moeten gaan uitmaken dat op het moment van de feiten in kwestie de jongere al in de puberteit was. Dit is praktisch onmogelijk. Wat een goede oplossing kan zijn, en dit is in sommige landen reeds voorgesteld, is de seksuele leeftijdsgrens gelijkschakelen met de gemiddelde leeftijdsgrens waarop de puberteit aanvangt, namelijk twaalf jaar.
Waar ligt dan het verschil met de leeftijdswet van nu? Natuurlijk eerst en vooral dat ze een stuk lager ligt. Twaalf jaar gaat tezamen met een biologisch feit, wat veel objectiever vast te stellen is dan 16 jaar, wat eigenlijk op een psychologische volwassenheid slaat.
Als besluit kunnen we stellen dat dit een heel complex probleem is. Een van de nadelen is dat iedereen die er een mening over heeft het probleem te eenzijdig bekijkt. Voorstanders van het afschaffen van de leeftijdsgrens vergeten de belangrijkheid van de beschermingsfactor van de andere wet en de andere ontwikkelingen die zich in de jongere afspelen naast de seksuele. Ze moeten ook rekening houden met de maatschappelijke gangbare norm, die seksualiteit en relaties met jongeren bijna volledig afkeurt en het zelfs zwaar bestraft, buiten de wil van de jongere om. Tegenstanders hebben de wet aan hun kant, zijn ver in de meerderheid en stellen de bescherming van het kind centraal.
Waar liggen nu de rechten van het kind? Het is moeilijk hier een besluit rond te vormen want eigenlijk hebben de voor- en tegenstanders alletwee gelijk. Persoonlijk vind ik dat jongeren het recht moeten hebben om te kunnen beslissen over seksualiteit, vooral omdat seksualiteit een van de sterkste driften is in de mens en omdat het belangrijk is voor een verdere ontwikkeling. Anderzijds valt hun bescherming tegen mensen die er misbruik van willen maken voor een deel weg moest deze wet veranderen. Jongeren worden door de moderniseren van onze maatschappij een stuk mondiger en zijn ook sneller rijp. Daarom denk ik dat het in de toekomst mogelijk kan zijn om de leeftijd waarom jongeren hun seksualiteit kunnen praktiseren naar beneden te trekken, zonder dat daarmee de integriteit van het kind in gevaar komt. Misschien kunnen we zien of we de twee visies met elkaar kunnen combineren. Dit betekent dan dat we de kinderen een seksueel zelfbeschikkingrecht zouden kunnen geven, maar dit pas vanaf een leeftijd beginnen. Zo kan het mogelijk zijn de bescherming en de zelfbeschikkingsfactor te combineren.
Dat ik daarmee tegen veel heilige huisjes schop is me bewust, maar de rechten van het kind zijn belangrijker dan traditie.
-- Bronnen: --
- 1) Klasse voor Leerkrachten 131, januari 2003, p. 44-45
- 2) www.jongereninformatie.be/
- 3) www.p-loog.info/
- 4) Het seksuele gevaar voor kinderen; mythen en feiten; B. R. [edit] & Jan Schuijer (red.), Swets & Zeitlinger, 1992
- 5) 'Boekske vol goesting', lente campagne folder 2004 van sensoa Vlaanderen
- 6) www.ipce.info/ipceweb/Statements/stop_protecting_me.htm
- 7) www.jongereninformatie.be/
- 8) www.danpedo.org
- 9) www.ageofconsent.com/
- 10) The child lovers, a study of paedophiles in society, Peter Owen, 1983 peter Owen publishers, London
- 11) www.nvsh.nl/
- 12) www.liefdevoorkinderen.khlim.be
- 13) home.tiscali.nl/~ti137156/helping/
- 14) www.yani.info/
bron: 'Seksuele leeftijdsgrens, voor of nadeel?' door Wouter Bruggeman; Digitale Nieuwsbrief Vereniging MARTIJN; 3 juli 2004